۳ پیامد بازپس‌گیری قره باغ به‌وسیله جمهوری آذربایجان
تاریخ انتشار: ۱۷ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۸۴۸۵۳۴
به گزارش جام جم آنلاین، جمهوری آذربایجان ۱۹ سپتامبر حمله نظامی خود را به قره باغ ازسر گرفت و پس از ۲۴ ساعت درگیری، نیروهای این منطقه خودمختار تسلیم شدند. با این اقدام، جمهوری آذربایجان تصمیم گرفت یک بار و برای همیشه هر نوع خودمختاری را برای جمعیت ارمنی ساکن در منطقه سرکوب کند.
میانجی‌گری‌های ناموفق
بازگشت درگیری‌ها به امید‌ها مبنی بر برقراری صلح پس از سه دهه جنگ پایان داد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اوایل ژوئن خوش‌بینی نسبت به امضای توافق صلح تا پایان سال افزایش یافته بود، ولی با آغاز مذاکره فشرده در آمریکا تقریباً به یأس تبدیل شد، زیرا باکو مدعی شد مسدودکنندگان کریدور لاچین فعالان محیط زیستی و به دنبال توقف استخراج غیرقانونی معادن هستند.
تلاش‌ها برای میانجیگری آمریکا، اتحادیه اروپا و روسیه ادامه یافت، اما ۲۱ ژوئیه نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان هشدار داد، جنگ مجدد بدون توافق صلح بسیار محتمل خواهد بود.
تأثیر منفی بر حل و فصل مسالمت‌آمیز منازعات
پیامد‌های درگیری اخیر دو کشور را می‌توان در سه بُعد و فراتر از ارمنستان و آذربایجان واکاوی کرد.
نخست، مربوط به نظم بین‌المللی حل و فصل مسالمت‌آمیز منازعات است. هنگامی که اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید، ارامنه قره باغ کوهستانی خود را اقلیت محصور در آذربایجان یافتند. آنها با به دست گرفتن سلاح و با حمایت نیروهای ارمنستان برای استقلال خیز برداشتند. نیروهای ارمنی مناطق میان قره باغ کوهستانی و ارمنستان را اشغال کردند و درنهایت، جمهوری خودخوانده آرتساخ در سپتامبر ۱۹۹۱ میلادی اعلام موجودیت کرد.
پس از توافق آتش‌بس در سال ۱۹۹۴ میلادی، سازمان امنیت و همکاری اروپا روندی طولانی، اما ضعیف برای دستیابی به صلح پایدار آغاز کرد. این روند در سال ۲۰۲۰ میلادی با آغاز حمله نظامی آذربایجان برای بازپس‌گیری اراضی تحت اشغال ارمنستان متوقف شد. با حمایت ترکیه، نیروهای آذری به پیروزی کامل نزدیک شدند و درنهایت روسیه با میانجیگری و استقرار نیروهای حافظ صلح خود توانست آتش بس برقرار کند. مأموریت اصلی آنها تضمین حرکت آزاد در امتداد کریدور لاچین بود که ارمنستان را به قره باغ متصل می‌کند.
سه سال بعد، آذربایجان ضربه نهایی را به این منطقه وارد کرد. اکنون این پرسش مطرح می‌شود، آیا غرب در آینده نقشی در قفقاز جنوبی خواهد داشت یا خیر؟ شکست میانجیگری به رهبری غرب به از دست دادن قابل توجه نفوذ آنها منجر خواهد شد. این مشکل با بحران روابط اتحادیه اروپا با گرجستان تشدید شده است، زیرا با تمایل نداشتن تفلیس برای محکوم کردن جنگ اوکراین، سطح روابط دو طرف به پایین‌ترین حد خود رسیده است. در مقابل، روابط آذربایجان و ترکیه در حال گسترش و شرایط ژئوپلیتیکی این منطقه مهم راهبردی به نفع آنها تغییر کرده است.
بُعد دوم درگیری قره باغ، مربوط به نقش روسیه در قفقاز جنوبی است. با آغاز جنگ ارمنستان و آذربایجان مسکو توانست نقش خود را به عنوان هژمون منطقه‌ای تثبیت کند و روس‌ها همواره خود را حامی ارمنستان معرفی می‌کردند.
گرچه آتش بس با میانجی گری مسکو نیروهای ارمنی را از شکست نجات داد، اما این مداخله احتمالاً آخرین موضع روسیه در قفقاز جنوبی باشد. مسکو برای مدت‌ها توانست از مناقشه قره باغ کوهستانی به عنوان اهرمی برای تداوم هژمون منطقه‌ای خود استفاده کند، اما اکنون از ترکیه دور شده است، به طوری که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در دیدار با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود در سوچی درباره حمله آذری‌ها به قره‌باغ اطلاع‌رسانی کرده بود.
کشته شدن ایوان کوگان، معاون فرمانده نیروی حافظ صلح روسیه در ساعات نخستین حمله آذری‌ها به قره باغ نشان داد مسکو هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد و شاید یکی از دلایل آن برگزاری رزمایش میان ارمنستان و آمریکا بود.
بازی راهبردی بر سر کریدور‌ها
سومین و در چشم‌انداز بلندمدت مهمترین بُعد تحولات ژئوپلیتیکی قره‌باغ به زیرساخت‌های حمل و نقل منطقه‌ای مربوط می‌شود. موقعیت جغرافیایی قفقاز جنوبی میان دریای خزر و دریای سیاه باعث افزایش اهمیت آن به عنوان شریان‌های حمل و نقل اصلی میان شرق و غرب (چین و اروپا) و شمال و جنوب (روسیه و کشورهای اقیانوس هند) شده است.
در دوران شوروی، قفقاز جنوبی مجرای اصلی جریان کالا از جنوب روسیه در امتداد سواحل دریای خزر به به ایران و هند بود که جنگ بر سر قره‌باغ کوهستانی این مسیر را مسدود کرد، زیرا اتصال آن از مسیر آذربایجان به منطقه‌ای جنگی ختم می‌شد، در نتیجه خط ریلی در مرز جنوبی آن از کار افتاد.
در حال حاضر مسیر حمل و نقل غالب منطقه کریدور شرق به غرب ترانس خزر است. این مسیر که به عنوان کریدور میانی نیز شناخته می‌شود، بخشی از طرح «یک کمربند یک جاده» است که به وسیله شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در سال ۲۰۱۳ میلادی راه اندازی شد.
در این میان ایران به دنبال ایجاد دو مسیر جایگزین برای احیای اتصال شمال به جنوب و یکی از آنها کریدور شمال-جنوب است که شبکه‌ای چندوجهی به طول ۷ هزار و ۲۰۰ کیلومتر شامل خطوط کشتیرانی، ریل و جاده به شمار می‌رود و هند را از مسیر ایران و آذربایجان به روسیه متصل می‌کند.
تهران همچنین به دنبال احیای پیشنهاد قدیمی خود برای راه اندازی کریدور خلیج فارس به دریای سیاه است که بمبئی هند را به بندرعباس ایران وصل و سپس از قفقاز جنوبی، گرجستان و دریای سیاه به اروپا می‌پیوندد. با توجه به دوستی سنتی با ایران، ایروان امیدوار است این کریدور آذربایجان را دور بزند.
در مارس هیئتی ارمنی از دهلی نو بازدید و از سرمایه گذاری هند برای کریدور خلیج فارس-دریای سیاه با عبور از خاک ارمنستان ابراز تمایل کردند. این پیشنهاد همزمان با سفر وزیر امور خارجه ارمنستان بود. دهلی که به دنبال دور زدن کانال سوئز و اجتناب از اختلالات ناشی از مواجهه روسیه و غرب است، احتمالاً این ایده را وسوسه‌انگیز بیابد.
البته اگر مسیر هند به سمت غرب منحرف شود، تنها دوست باقی مانده برای ارمنستان، ایران خواهد بود. گرچه این دو کشور مرزی کوتاهی دارند، اما تهران در سال‌های اخیر تأمین‌کننده انرژی و سایر کالا‌های آن بوده است؛ بنابراین در صورت مسدود شدن آن، ارمنستان محصور در خشکی میان ترکیه، آذربایجان و گرجستان منزوی‌تر می‌شود.
سناریو‌های پیش رو
اگر سناریوی میانجی گری بین‌المللی برای برقراری صلح میان ارمنستان و آذربایجان موفق شود، باید شامل تعهد متقابل برای احترام به تمامیت ارضی یکدیگر و تضمین امنیت اقلیت ارمنی آذربایجان باشد. در این سناریو همچنان پرسش مطرح می‌شود آذربایجان به دنبال چیست؟
اما سناریوی محتمل‌تر این است، آذربایجان به امید دستیابی به امتیاز اصلی و بزرگ، روند صلح را متوقف کند. هسته اصلی همگرایی میان ترکیه و آذربایجان، ایجاد کریدور حمل و نقلی برای اتصال ترکیه به آسیای مرکزی از مسیر آذربایجان است. کلید این مسیر «کریدور زنگزور» است که شامل بخشی از قلمرو ارمنستان میان نخجوان و آذربایجان است. جنگ بر سر قره باغ کوهستانی این کریدور را مسدود کرده و از آن زمان تاکنون غیرقابل دسترس باقی مانده است.
در شرایط کنونی اگر باکو امتیازاتی بر سر زنگزور دریافت نکند، احتمالاً فشار خود را بر ارمنستان حفظ خواهد کرد. باید توجه داشت، این کریدور فرصت حضور ترکیه در آسیای مرکزی را نیز افزایش می‌دهد، به همین دلیل اردوغان به تازگی از ایران به دلیل مخالفت با کریدور زنگزور انتقاد کرد.
منبع: راهبرد معاصر
منبع: جام جم آنلاین
کلیدواژه: جمهوری آذربایجان قره باغ ارمنستان قفقاز جنوبی جمهوری آذربایجان قره باغ کوهستانی وزیر امور خارجه قفقاز جنوبی میانجی گری دریای سیاه قره باغ منطقه ای
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۸۴۸۵۳۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
پشت‌پرده توافق اخیر ارمنستان و آذربایجان/ چرا پوتین و اردوغان مخالفند؟
مهسا مژدهی: الهام علی‌اف می‌گوید آذربایجان و ارمنستان ممکن است بتوانند تا ماه نوامبر به توافق صلح با یکدیگر دست پیدا کنند. او البته توضیح داده که جزئیات چنین توافقی هنوز مورد بحث قرار نگرفته است. سه‌شنبه هفته گذشته ارمنستان و اذربایجان بر سر واگذاری چهار روستا به توافق رسیدند. در واقع ارمنستان تصمیم گرفته تا چهار روستای مرزی که در زمان اتحاد جماهیر شوروی بخشی از آذربایجان بودند را بار دیگر به این کشور بدهد. آنها برای اینکار به نقشه‌های دوران شوروی سرک کشیده‌اند و تکلیف چهار روستا یا به‌عبارت دیگر شهرک متروکه را روشن کرده‌اند. حالا آنها آماده هستند تا حدود مرزی جدید خود را تعیین کنند. خود تعیین مرز هم البته با خط و نشان‌های دو طرفه همراه است و ارمنستان را کمی نگران کرده. بر اساس اعلام باکو گروه‌های کارشناسی با روشن کردن مختصات جغرافیایی بر اساس مطالعات مرزی در حال انجام کار هستند. ارمنستان تاکید کرده که انتقال هر بخشی از خاک این کشور به باکو از اساس مردود است. در داخل ارمنستان تظاهرات‌هایی علیه تعیین مرز از سوی آذربایجان شکل گرفته. چهار شهرک متروکه که قرار است به آذربایجان بازگردانده شوند شامل اسکی‌بارای پایین، باغانیس ایروم، خئیرملی و گزلیجلی می‌شود که در دهه ۱۹۹۰ توسط نیروهای ارمنی تصرف شد. ساکنان قدیمی که اهالی آذربایجان بودند در آن تاریخ، خانه‌هایشان را در شهرک‌ها رها کرده و از منطقه گریختند.
طبق بیانیه‌ای که وزارت‌خارجه ارمنستان منتشر کرده، این واگذاری در عمل شامل دو و نیم روستا می‌شود، زیرا جمهوری آذربایجان پیشتر تا حدودی روستاهای دیگر را تحت کنترل درآورده بود و عملا ارمنستان بر آنها حاکمیت خاصی نداشته است. این روستاها از آن نظر اهمیت دارند که به بزرگراه اصلی ارمنستان متصل می‌شدند که به سمت مرز با گرجستان می‌رود. این مسیر برای ارمنستان اهمیت تجاری دارد. جمهوری آذربایجان بازگشت روستاها را به‌عنوان پیش‌شرط توافق صلح مطرح کرده بود.
در خبرآنلاین با محسن پاک‌آیین سفیر پیشین ایران در آذربایجان در خصوص توافق میان آذربایجان و ارمنستان به گفتگو نشسته‌ایم:
ارمنستان حاضر شده تا چهار روستای خود را بر اساس اسناد دوران شوروی به آذربایجان واگذار کند. سابقه درگیری‌های بین دو کشور بیش از ۳۰ سال است. آیا تصمیمی که از سوی ارمنستان و آذربایجان گرفته شده؛ می‌تواند به استقرار صلح بین دو کشور منجر شود؟
بعد از اینکه طرفین یعنی آذربایجان و ارمنستان تمامیت ارضی یکدیگر را پذیرفتند و ارمنستان از حفظ قره‌باغ صرفه‌نظر کرد و قره‌باغ به جمهوری‌آذربایجان بازگشت و همچنین جمهوری‌آذربایجان هم از ادعای تاریخی خود را مبنی بر استان سیونیک صرفه‌نظر کرد و تمامیت ارضی ارمنستان را به رسمیت شمرد، این دو کشور به دنبال آن هستند تا مشکلات مرزی را حل کنند. یک کمیسیون مشترک مرزی نیز ایجاد شده است. در دوره حدود بیش از ۲۵ سالی که دو طرف با یکدیگر درگیر بودند و بخشی از اراضی جمهوری آذربایجان در اشغال ارمنستان بود، به‌طور طبیعی برخی از ارمنی‌ها به روستاهای مجاور مهاجرت کرده بودند. الان که مساله تمامیت ارضی مطرح شده، جمهوری آذربایجان این ادعا را مطرح کرد که این چهار روستا در نزدیکی مرز گرجستان و شمال آذربایجان واقع شده، در تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان، بر اساس اسناد بین‌المللی و منطقه‌ای قرار گرفته‌اند. ارمنستان موضوع را پذیرفت و چهار روستا به آذربایجان برگشت و این نوع تعاملات به استقرار صلح و پایداری صلح بین آذربایجان و ارمنستان کمک می‌کند. باید از این قبیل اقدامات که با حسن‌نیت طرفیت انجام می‌شود استقبال کرد.
باکو: ارمنستان تعیین مرز با آذربایجان را آغاز کرد
واکنش ایران به توافق باکو و ایروان
ما استقبال ایران را در خصوص توافق بین باکو و ایروان شاهد هستیم. اما به‌نظر می‌رسد برخی از کشورهای دیگر منطقه، رویکرد متفاوتی به ماجرا داشته باشند. روسیه و ترکیه به‌عنوان دو بازیگر در این منطقه چه مواضعی دارند؟ آیا آنها منافع خود را در ایجاد توافق و آرامش بین آذربایجان و ارمنستان می‌بینند؟
برخی از کشورها اصولا از اینکه صلح بین آذربایجان و ارمنستان ایجاد و تثبیت شود ناراضی هستند. ترکیه قصد داشت از مسیر استان سیونیک ارمنستان که به زنگزور موسوم شده به باکو برساند. این مسیر ترانزیتی است و به جمهوری آذربایجان فشار می‌آورد و از باکو می‌خواست تا سعی کند دالان زنگزور از طریق نظامی باز شود. حالا که طرفین یعنی آذربایجان و ارمنستان تمامیت ارضی متقابل را پذیرفته‌اند، عملا اشغال زنگزور از دستور کار آذربایجان خارج شده و ترکیه از این مساله راضی نیست و از استقرار صلح بین دو کشور استقبال نمی‌کند. حتی اگر استقبالی به‌طور اعلامی داشته باشد، به طور اعمالی اگر امکان پیدا کند، در مسیر استقرار صلح اخلال ایجاد می‌کند.
روسیه مدت‌ها بود که در قفقاز حضور نظامی نداشت. اما به دلیل جنگ دومی که بین ارمنستان و آذربایجان رخ داد و به توافق مسکو منتهی شد، در منطقه قفقاز حضور نظامی پیدا کرد. با توجه به استقرار صلح دیگر نیازی به حضور نیروهای روسی نیست و آذربایجان هم از نیروهای روس خواسته تا از قره‌باغ خارج شوند. از این بابت روس‌ها هم نمی‌توانند از صلح راضی باشند.
از طرف دیگر کشورهای فرا منطقه‌ای مثل آمریکا و فرانسه هم جزو ناراضی‌ها هستند. این دو کشور به دنبال انزوای روسیه هستند و تمایل دارند تا به‌نحوی با ارمنستان ارتباط نزدیک داشته باشند. به‌خصوص فرانسه قصد سلاح به ارمنستان را دارد که به‌معنی آن است که این کشور برای یک جنگ دیگر آماده شود. البته ارمنی‌ها خیلی استقبال نمی‌کنند. اقدامات تحریک آمیز فرانسه ادامه دارد و برخورد آذربایجان را هم باعث شده. کشورهای غربی قصد دارند تا برای انزوا و کاهش تاثیر روسیه در قفقاز از مسیر ارمنستان وارد منطقه شوند. ارمنی‌ها هم این موضوع را متوجه شده‌اند و می‌شود اگر صلح بین ارمنستان و آذربایجان ایجاد نمی‌شد موقعیت بهتری برای حضور غربی‌ها ایجاد می‌شد که فعلا این امر میسر نشده است.
از طرف دیگر رژیم صهیونیستی است که یکی از فروشنده‌های اصلی سلاح به آذربایجان است هم جزو ناراضیان اصلی این قاعده است چرا که در صورت صلح فروش سلاح به آذربایجان کاهش پیدا می‌کند. علی‌رغم نارضایتی‌هایی که وجود دارد؛ شواهد نشان می‌دهد که ارمنستان و آذربایجان مصمم هستند تا مسیر صلح را دنبال کنند و این یک مسیر عاقلانه است. چرا که دو کشور در مسیر توسعه اقتصادی هستند و صلح به آنها کمک خواهد کرد که این اتفاق بیفتد. ایران هم خواهان صلح در منطقه به ویژه قفقاز است و سعی دارد تا دو کشور مسیر همکاری را طی کند. نشستی که در تهران با عنوان ۳+۳ برگزار شد هم بر این موضوع تاکید داشت. قرار بود این نشست در ترکیه هم برگزار شود و امیدواریم ترکیه هم به کشورهایی که همکاری و صلح را به جنگ ترجیح می‌دهند بپیوندد.
با وجود اینکه چهار روستا قرار است به اذربایجان سپرده شوند، اختلاف مرزی بر سر روستاهای دیگر هنوز وجود دارد. آیا این به معنای آن است که صلح فراگیری رخ نخواهد داد و باید منتظر تنش‌ها و اختلاف‌های مرزی میان اذربایجان و ارمنستان باشیم؟
بین دو کشور که سالیان دراز با هم در جنگ بوده‌اند به طور طبیعی اختلاف مرزی وجود دارد و سالیان درازی طول می‌کشد تا حل شود. باید مذاکره رخ دهد و صحبت شود و بر اساس اسناد و منافع طرفین در نهایت می‌تواند گفتگوها به نتیجه برسد. اینکه انتظار داشته باشیم در مدت کوتاهی حل شود، من بعید می‌دانم. ممکن است در مدتی که دو کشور درحال مذاکره بر سر مرزها هستند، درگیری‌های مرزی هم رخ بدهد. اما اینها به معنی ایجاد یک جنگ فراگیر میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان نخواهد بود. چنانچه درگیری مرزی دیگری اتفاق بیفتد یا اختلافات تشدید شود، کمیسیون‌های مرزی دو کشور فعال می‌شود و سعی خواهند کرد مشکل را حل کنند. من پیشبینی جنگ جدید فراگیری بین آذربایجان و ارمنستان را ندارم و مسیر را مسیر صلح می‌دانم. معتقدم کشورهای منطقه و حتی کشورهای ناراضی باید تلاش کنند تا صلح اتفاق افتاده و تقویت شود. اگر چنین اتفاقی بیفتد؛ تاثیر کشورهای فرامنطقه‌ای در قفقاز کمتر شده و به نفع همه کشورهای منطقه به‌ویژه کشورهای عضو ۳+۳ خواهد بود.
311312
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1899326
ام فهد، زن مشهور عراقی کیست و چرا کشته شد؟